Trendbreuk

18-12-2015 '} {seo_descr}

In 2016 treedt het nieuwe belastingplan in werking. Een dolk in de rug van het vertrouwen in overheidsbeleid op het gebied van duurzame energie.

Stukje geschiedenis

In 1996 is de energiebelasting ingevoerd als heffing op het gebruik van elektriciteit en gas. Deze belastingmaatregel is destijds ingevoerd als vergroening van het belastingstelsel door de twee paarse kabinetten. Voor wie het niet meer weet: paars was de combi van VVD en PvdA (ook toen al…) en D66. Wie weet wat de kleur van het huidige kabinet is, mag het zeggen maar ik vermoed blauw en wij zitten de volgende ochtend met de kater.

De heffing is budgetneutraal ingevoerd, dat wil zeggen tegelijkertijd met de invoering van de energiebelasting zijn de inkomstenbelastingen met een bedrag gelijk aan de opbrengst van de energiebelasting verlaagd. Het doel van de energiebelasting is een efficiënt gebruik van energie te stimuleren. Tot zover de theorie.

Praktijk

Sinds de introductie van energiebelasting, is deze als volgt ontwikkeld:

In 1996 ontliepen de energiebelasting op gas (€ 0,1452 per m3) en elektriciteit (€ 0,1339 per kWh) elkaar niet veel, ondanks het verschil per energetische inhoud van de twee. In de eerste jaren is er een sterke stijging van de heffingen geweest, vooral op gas. Daarna, in de periode 2001 tot en met 2015, was de stijging wat minder. Henri ter Hofte rekende mij voor dat de gemiddelde jaarlijkse stijging voor gas in die periode 3,4 % was en voor elektriciteit 5,3%. Wanneer we echter naar de periode 1996 tot en met 2015 kijken, is de gemiddelde jaarlijkse groei voor gas 14,5% en voor elektriciteit 12,2%.

Trendbreuk

Inmiddels zijn de tarieven voor 2016 bekend en is er sprake van een trendbreuk. Wat is het geval? Onder het mom van ‘vergroening van het belastingstelsel’ (waar hebben we die eerder gehoord) wordt de energiebelasting op gas fors verhoogd. Sterker nog, de stijging ten opzichte van 2015 is 31,7%! Tegelijkertijd wordt de energiebelasting op elektriciteit verlaagd met 15,8%!

Onvoorstelbare stijgingen en dalingen zal je denken, maar in de beginjaren van de energiebelasting was het nog veel gekker. Sinds 2004 is de jaarlijkse stijging voor gas al twee keer meer dan 11% geweest en in 2009 was de stijging op elektriciteit 49,2%. Er gebeuren dus wel gekkere dingen.

Wat echter niet eerder is gebeurd, is dat er een verlaging is geweest op de energiebelasting. En de vraag is waarom…

Voor- en nadelen

Wat zijn de voordelen van het verhogen van de energiebelasting op gas? Consumenten (want die worden uiteraard getroffen) worden sterk geprikkeld om minder gas te gebruiken door bijvoorbeeld te isoleren, een zonnecollector te plaatsen en eventueel warmteterugwinning te gaan realiseren, bijvoorbeeld in de douche. Er zal dus iets minder gas worden gebruikt (het gros van het gasverbruik is industrieel) en er zal misschien een bevinkje minder plaatsvinden in Groningen maar pin me hier niet op vast.

Het nadeel van het verhogen van de energiebelasting op gas is dat mensen veel meer gaan betalen, ook de mensen die in een (sociale) huurwoning zitten en zelf niet zo snel in dure maatregelen zullen (of kunnen) investeren. En wat dacht je van de mensen die niet eens gas gebruiken maar zijn aangesloten op een warmtenet? De ACM bepaalt ieder jaar het maximale GJ-tarief voor warmte en dit is bijna volledig gebaseerd op de prijs voor gas INCLUSIEF de energiebelasting op gas. De gebonden warmteklant is dus flink in de aap gelogeerd wanneer de ACM hier in de nieuwe tariefstelling geen rekening mee houdt.

Wat zijn de voordelen van het verlagen van de energiebelasting op elektriciteit? Iedereen gaat minder betalen en men houdt dus meer geld over. Dat is mooi want dat stroomt één-op-één de economie in. De prijsvechters in de energiemarkt zullen de verlaging aangrijpen door om het hardst te roepen: ‘Wij slopen de crisis. Nu nog goedkoper. Ik zeg doen!’.

Het nadeel van het verlagen van de energiebelasting op elektriciteit is dan men minder wordt geprikkeld om minder elektriciteit te gebruiken. Het staat dan ook volledig haaks op de intentie van de energiebelasting om efficiënt met energie om te gaan.

Nog een nadeel van het verlagen van de energiebelasting op elektriciteit is dat veel mensen die net zonnepanelen hebben aangeschaft meteen een flinke kater oplopen. Zelf produceer ik gemiddeld zo’n 3.220 kWh per jaar met mijn zonnepanelen en het verlagen van de energiebelasting levert mij bijna € 74,- per jaar minder op en over de levensduur van 25 jaar zelfs ruim € 1.800,-. En dit terwijl mijn (en niet alleen die) zonnepanelenverkoper toch echt heeft geroepen dat de energieprijzen volgens het CBS de afgelopen jaren met wel 11% per jaar zijn gestegen en dat de elektriciteitsprijs misschien wel een keer kan dalen (…) maar dat de energiebelasting GEGARANDEERD blijft stijgen. Want belastingen gaan alleen maar omhoog…. Misschien wordt het nu dan echt een keer tijd dat de ACM hier eens op ingrijpt.

Investeringsklimaat

De verlaging van de energiebelasting op elektriciteit heeft nog een ander, vervelend effect. Jarenlang is gelobbyd voor het ‘kropje sla’-model voor investeringen in duurzame-energie. De aanpassingen aan de Regeling Verlaagd Tarief (ook wel bekend als de postcoderoosregeling) voor 2016 zorgen er voor dat we nu eindelijk op dat gewenste niveau zijn gekomen. De verlaging van de energiebelasting legt echter een bom onder het vertrouwen in de overheid en het energiebeleid. Er is al aangekondigd dat het salderen van zonne-energie wordt aangepast en ondanks het feit dat er officieel pas in 2017 wordt geëvalueerd, wordt er allang gerekend aan en gesproken over de te nemen aanpassingen. Sterker nog, de op dit moment verwachte contouren voor de aanpassingen in 2020 worden door sommige ambtenaren al publiekelijk gedeeld.

Mijn enthousiasme voor de postcoderoos is door de verlaging van de energiebelasting op elektriciteit helaas toch weer getemperd. Want wie zegt mij dat de energiebelasting op elektriciteit in 2017 niet weer wordt verlaagd. En in 2018. 2019… Wat blijft er dan nog over van die volledige vrijstelling? Hoe snel zitten we op of zelfs onder het niveau van de huidige 7,5 cent per kWh?

Ik ben geneigd te denken: het zal zo’n vaart wel niet lopen.  Aan de andere kant: we hebben inmiddels bijna 300.000 huishoudens met zonnepanelen in Nederland en tot op de dag van vandaag heb ik, op experts als Peter Segaar van PolderPV na, nog niemand met zonnepanelen horen zeggen: “Goh, dat is toch wel balen van die verlaging op de energiebelasting, daardoor mis ik 16% van mijn inkomsten”.

Als ik dan de brief van Hans Grunfeld van VEMW vanochtend in het FD lees waarin hij stelt dat het sluiten van de kolencentrales louter duur symboolbeleid is, weet ik wel dat de fossiele lobby vele malen sterker is dan de duurzame lobby. Want wee o wee wanneer de fossiele, buitenlandse energiebedrijven een strobreed in de weg wordt gelegd. Dan gaan partijen als VEMW en VNO-NCW vol in het geweer.

Wij, ik schaar mezelf voor het gemak onder de duurzamen, hebben iconen als Jan Rotmans en Marjan Minnesma maar ook hen heb ik hier nog niets over horen zeggen. Misschien heb ik dat gemist maar dan moeten ze misschien dezelfde roeptoeter gebruiken als Hans Grunfeld, dan hoor ik het ook.

Signaal

Kortom: de verlaging van de energiebelasting op elektriciteit is een slecht signaal. Mensen worden minder geprikkeld om minder elektriciteit te gebruiken. Mensen met zonnepanelen worden gedupeerd. Het wordt financieel minder interessant om in zonnepanelen op je eigen dak te investeren. Het wordt risicovoller om op basis van de Regeling Verlaagd Tarief in zonnepanelen op daken van anderen te investeren. Er is een knauw in het vertrouwen in het ad hoc energiebeleid waardoor het investeringsklimaat voor duurzame energie verslechtert.

Nawoord

Het argument dat mensen nu vooral gestimuleerd worden om warmtepompen aan te schaffen (vermijden gas, warmte opwekken met elektriciteit) is waar maar gaat slechts voor een hele kleine groep mensen op. Mochten we in de situatie komen dat er over een aantal jaar ook zo’n 300.000 huishoudens warmtepompen hebben, dan zal er ongetwijfeld een lobby gestart zijn zodat mensen die zelf geen warmtepomp kunnen plaatsen toch mee kunnen profiteren van een warmtepomp in de bodem van een ander. En krijgen die dan weer een vrijstelling op de energiebelasting van hun gas? Zal wel niet he…

Terug naar overzicht