De energiemarkt is 15 jaar open en ik was erbij!

12-03-2017 '} {seo_descr}

February 14, 2017

In 2001 is de Nederlandse energiemarkt ‘open’ gegaan. In eerste instantie voor grootverbruikers maar sinds 1 juli 2001 ook voor kleinverbruikers die ‘groene’ energie afnamen. Groene energie? In 2001 in Nederland? Nee hoor, ook toen al was er een flinke handel in waterkrachtcertificaten uit Scandinavië en Frankrijk.

In 2002 ben ik zelf de energiemarkt terechtgekomen. Bij EnergyXS, een succesvolle nieuwkomer op de zakelijke markt die in de bloedhete zomer van 2003, toen er nog sprake was van code rood maar dan niet van het KNMI, spraakmakend failliet ging. Spraakmakend omdat ze én niet failliet hadden hoeven gaan, E.On trok letterlijk de stekker eruit maar moest in 2010 wel even twintig miljoen aftikken bij de curator, én omdat het blootlegde wat een puinhoop het toen nog was bij de andere energiebedrijven en dan met name bij de netbeheerders.

Na EnergyXS kwam ik terecht bij NRE. Dat staat voor Nuts Bedrijven Regio Eindhoven. Een groter contrast was zowaar niet mogelijk. Nu was het als ‘Rotterdammert’ best wennen in Almelo, maar daar waren ze wel lekker vooruitstrevend. In Eindhoven niets van dat al en als Feyenoorder in het PSV-bolwerk moet je ook wel een beetje op je qui vive zijn. NRE was van korte duur. Het bleek dat mijn reorganisatie van de backoffice bedoeld was om de verkoop aan E.On voor te bereiden en dat schoot me flink in mijn verkeerde keelgat.

Het faillissement van EnergyXS en de verkoop van NRE was wel typerend voor de markt destijds. Die zag er toen nog heel erg anders uit. Een groot deel van het Nederlandse productiepark (bijna volledig fossiel destijds) was toen in handen van buitenlandse partijen als het eerder genoemde E.On, maar ook Electrabel (nu Engie) en het Amerikaanse Reliant. De laatste kwam met veel bombarie op de Nederlandse markt maar was al snel met stille trom én een flinke scheur in de broek weer vertrokken.

De spelers

De Nederlandse spelers waren Essent, Nuon, Eneco, Remu en Delta. Energiebedrijf.com (tegenwoordig Oxxio) was destijds samen met EnergyXS de andere ‘grote’ nieuwkomer op de Nederlandse markt. Greenchoice en NL Energie, ook wel bekend als de Nederlandse Energie Maatschappij, kwamen wat later en NL Energie begon in 2007 pas echt te groeien toen ze het besluit hadden genomen zich als prijsvechter te profileren. Ook Dong deed zijn intrede pas wat later op de Nederlandse markt.

Dat de energiewereld echt in beweging was, bleek ook wel uit de snelle opkomst en zo mogelijk nog snellere ondergang van Econcern. Ontstaan vanuit de adviesclub Ecofys, die toen al jarenlang een beetje voortkabbelde met advies aan met name overheden, was Econcern er opeens en ze maakten echt een verschil. Zozeer zelfs dat ik een keer een open sollicitatie heb gestuurd maar ik werd helaas niet aangenomen. Helaas, want ook al zijn ze failliet gegaan: ik had heel graag een bijdrage willen leveren aan de projecten die binnen Econcern ontwikkeld werden. Kort na het faillissement mocht ik persoonlijk kennismaken met Ad van Wijk, de voormalig topman van Econcern. Mijn respect voor Ad is sindsdien alleen maar groter geworden.

The sky is the limit

In de periode 2002 – 2008 gingen de energieprijzen alleen maar omhoog. Soms kort onderbroken door een tijdelijk dipje maar de trend was stijgend en the sky was the limit. Dus werd er flink geïnvesteerd in extra productiecapaciteit. Hier en daar een windmolen maar vooral nieuwe gas- en kolencentrales. En overnames hé. Remu was al overgenomen door Eneco en Energiebedrijf.com door Centrica.

Toen ik werkzaam was bij Essent Trading, heb ik nog mee mogen werken aan de mislukte fusiepoging tussen Nuon en Essent. Gelukkig maar dat dit mislukt is. Niet alleen vanwege die verschrikkelijke fusienaam Nusent maar ook vanwege het feit dat ze vervolgens beiden op het absolute hoogtepunt ooit zijn verkocht aan Vattenfall en RWE.

Beide overnames zijn voor de buitenlandse giganten niet echt succesvol te noemen, getuige de miljardenafschrijvingen die zij de afgelopen jaren hebben moeten doen op hun deelnames. Als gevolg van een flinke identiteitscrisis heeft Essent recent een ongeveer tien jaar oude media campagne afgestoft om het weinigzeggende ‘Essent levert’ maar weer onder de aandacht te brengen.

Echt zonde, want in ‘mijn Essent tijd’ had was er een onderdeel Essent Local Energy Solutions, kortweg ELES. ELES beschikte niet alleen over zeer capabele mensen maar ook over fantastische middelen. ELES was in staat om goed renderende, decentrale duurzame energieprojecten te ontwikkelen maar was zo’n beetje het eerste onderdeel dat na de overname door RWE de nek werd omgedraaid. Kapitaalvernietiging van jewelste maar niet zo groot als de kapitaalvernietiging van het aandeel RWE zelf natuurlijk.

De ommekeer

Inmiddels was ikzelf bij Delta aanbeland als Manager Trade. Delta voelde als een warm bad, een familiebedrijf zo leek het, ondanks of misschien wel dankzij een stronteigenwijze algemeen directeur.

Ik kreeg bij Delta de grootste kippenmestcentrale van Europa in mijn portefeuille én de bouw van de, op dat moment, meest efficiënte gascentrale van Europa. Die laatste leek op dat moment een absolute goudmijn. Door het instorten van de energieprijzen werd het echter geen goudmijn maar een groot zwart gat. Een lange worsteling met onrendabele overnames en megalomane plannen voor nieuwe kerncentrales is Delta helaas niet te boven gekomen. Delta wordt nu in stukken verkocht en het leveringsbedrijf is recent verkocht aan private equity partij EQT.

De verkoop van Essent en Nuon leidde ertoe dat provincies en gemeenten opeens zakken met geld te besteden hadden. Voor veel provincies en gemeenten was dit aanleiding om plannen te ontwikkelen voor weer een eigen energiebedrijf, maar dan duurzaam.

DeA uit Apeldoorn was daar een voorbeeld van. Onder de bezielende aanvoering van (destijds wethouder) Michael Boddeke werd er gewerkt aan de ‘Verenigde Emiraten van Apeldoorn’. Het doet me dan ook deugd dat DeA nog steeds bestaat, Michael directeur is van het energiebedrijf én dat DeA ook echt duurzaam toegevoegde waarde realiseert.

Er kwamen steeds meer lokale, duurzame initiatieven; een ware beweging. Deze werden in eerste instantie gesteund door Greenchoice. Later ging ook Trianel zich profileren als leverancier van energie en diensten aan lokale energiecoöperaties. Gecharmeerd van hun goede bedoelingen, hebben we in 2010 nog geprobeerd om Trianel los te weken van hun Duitse moeder. Gelukkig is dat niet gelukt, want Trianel ging net voor kerst 2012 gierend failliet, een spoor van vernieling achterlatend onder zowel leveranciers als klanten.

Op dat moment werd pijnlijk duidelijk dat er door de autoriteiten nog weinig was geleerd van dat eerdere spraakmakende faillissement in 2003.

Huidige status

De afgelopen vijftien jaar is er dus heel veel veranderd. Maar ook weer niet alles. E-On is nooit echt een grote speler op de energiemarkt geworden als leverancier, alleen als producent. E-On is vorig jaar gesplitst. Het fossiele, onrendabele deel is ondergebracht in Uniper en E-On gaat zelf verder als duurzaam energiebedrijf.

Dong Energy heeft als leverancier ook nooit echt een flinke leveringsportefeuille op kunnen bouwen maar heeft in 2016 wel de eerste grote wind-op-zee tender gewonnen. Dong heeft zijn leveringsportefeuille inmiddels verkocht aan Eneco  en het zal mij niet verbazen als de leveringsportefeuille van E-On binnenkort op de markt wordt aangeboden ter overname.

Electrabel werd eerst GDF SUEZ en heet nu Engie. Heel GDF SUEZ heet inmiddels Engie en het van oorsprong Franse energiebedrijf heeft vorig jaar een verwoede maar volgens mij mislukte poging gedaan het concern te rebranden als een duurzaam energiebedrijf. Ze ging hierin zelfs zover dat de het concept van een succesvolle nieuwkomer op de Nederlandse markt één-op-één kopieerden en dit met de nodige televisiereclames en social mediacampagnes in de markt probeerden te zetten.

Net als E-On en Dong is Engie er ook nooit in geslaagd een grote leveringsportefeuille op te bouwen. Alleen in het zakelijke segment hebben de energiebedrijven kunnen scoren dankzij het feit dat zij over productiecapaciteit beschikken / beschikten.

De enige partij van de ‘old big five’ die wel in staat is gebleken aan de weg te blijven timmeren, is Eneco. Eneco nam al vroeg het besluit alleen maar duurzame energie te produceren en te leveren en startte in 2010 al met ‘duurzaam decentraal samen’.

Begin 2016 teasde Eneco de andere (fossiele) energiebedrijven door hen welkom te heten in de nieuwe wereld. Begin dit jaar is Eneco wederom met een nieuwe campagne gekomen om ons bewust te maken van het feit dat we maar één planeet hebben en dat we daar zuinig op moeten zijn.

De afgelopen vijftien jaar zijn er ook veel nieuwe energiebedrijven bijgekomen en weer gegaan. De meesten concurreren gewoon op prijs. Anderen proberen zich echt te onderscheiden. Wat dacht je bijvoorbeeld van Atoomstroom? Wie wil er nu atoomstroom zou je denken? Na Fukushima hoor je hier dan ook niets meer van.

De nieuwe energiebedrijven die nu aan de weg timmeren én zich weten te onderscheiden, zijn allemaal duurzame energiebedrijven. Qurrent levert duurzame energie tegen kostprijs. Vandebron levert duurzame energie rechtstreeks van de bron. Powerpeers, een dochter van Nuon, laat je jouw energie van zonnepanelen leveren aan je buurman. Maar er zijn er nog veel meer bijgekomen, zoals Huismerk Energie, Pure Energie, Duurzame Energie Unie, Vrij op Naam of Noordelijk Lokaal Duurzaam (NLD).

Overigens zijn er inmiddels meer dan 400 lokale, duurzame energie-initiatieven die allemaal op hun eigenwijze manier een steen bijdragen aan de verdere verduurzaming van ons energielandschap. Denk hierbij aan Energie Coöperatie Oldebroek i.o., aan NunspeetEnergie, aan Lingewaard Energie, aan Grunneger Power, aan BENG, aan Duursaam Etten-Leur, aan ADEM Houten of aan Duurzame Coöperatie Neerijnen i.o. Toevallig allemaal wel initiatieven waarmee we op dit moment vanuit Greencrowd mee samenwerken 😉

Komende jaren

De veranderingen gaan de komende jaren nog wel door. Je kunt er vergif op innemen dat er nog heel veel verschuivingen plaats gaan vinden in de vorm van fusies en overnames en misschien wel weer faillissementen. Want PZEM, zoals het productiebedrijf van Delta nu heet, kan zomaar over de kop gaan als de overheid niet bijspringt. En PZEM is not too big to fail. Maar wat dacht je van, alsnog, een fusie tussen Nuon en Essent? Het zou zo maar kunnen. Of Shell dat Eneco overneemt. Waarom niet?

We zijn in ieder geval nog lang niet klaar. En ik ook niet met dit onderwerp 😉

 

Deze blog is onderdeel van een drieluik over vijftien jaar energiemarkt. Het volgende deel gaat over innovaties.

Terug naar overzicht